Η πανάρχαια ιστορία του Κατακλυσμού και οι ρίζες της παράδοσης

Κορυφώνονται σήμερα οι εορτασμοί του Κατακλυσμού και όλες οι παράλιες πόλειςετοιμάζουν σειρά εκδηλώσεων με ολόκληρη την Κύπρο να βρίσκεται σε πανηγυρικούς ρυθμούς τις τελευταίες μέρες.

Η γιορτή του Κατακλυσμού, είναι παλαιόθεν μια από τις πιο όμορφες λαϊκές γιορτές και όλοι οι πολίτες ανεξαρτήτως κατάστασης, χαίρονται στις παραλιακές πόλεις με χορούς και τραγούδια.

Όλη η Κύπρος γιορτάζει τον Κατακλυσμό αλλά λίγοι γνωρίζουν την μακρά παράδοση και έθιμα αυτής της γιορτής ή ακόμα και το τι πραγματικά γιορτάζεται αυτή την μέρα.

 Η Γιορτή του Αγίου Πνεύματος

Η γιορτή του Κατακλυσμού γιορτάζεται την Κυριακή της Πεντηκοστής και τη Δευτέρα του Αγίου Πνεύματος και έλκει τις ρίζες τηςαπό τη «Γένεση» της Παλαιάς Διαθήκης, από την Ελληνική Μυθολογία και την Κυπριακή Λαογραφία, που είναι συνδεδεμένη με τη Θεά Αφροδίτη, την θεά του έρωτα.

Χριστιανικά, την Κυριακή της Πεντηκοστής γιορτάζουμε την εμφάνιση του Αγίου Πνεύματος στους μαθητές του Χριστού, πενήντα μέρες μετά την ανάστασή Του και δέκα μέρες μετά την ανάληψή Του.

Την Δευτέρα γιοτάζουμε την Αγία Τριάδα αφού δεν μπορεί να απομονωθεί ένα Πρόσωπο από τα άλλα Πρόσωπα της Αγίας Τριάδος, αλλά για να τιμηθεί το Άγιο Πνεύμα, όριστηκε να εορτάζεται και κατά την Πεντηκοστή, αλλά και ξεχωριστά την Δευτέρα.

Τα έθιμα του Κατακλυσμού

Το έθιμο του Κατακλυσμού κατά κανόνα έχει ρίζες στην ειδωλολατρεία και στη λατρεία της Θεάς Αφροδίτης και του Άδωνη που γιόρταζαν οι αρχαίοι Κύπριοι σε βωμούς τους με τελετές τις οποίες συνόδευαν λουτρά καθαρμού, αθλητικοί αγώνες, τραγούδια και χοροί, ποιητικοί και μουσικοί αγώνες.

Οι πρώτες αναφορές σε εφημερίδες για τον Κατακλυσμό χρονολογούνται στα τήλε του 19ου αιώνα όπου περιγράφονται όλες οι εκδηλώσεις, καλλιτεχνικές και αγωνιστικές.

Παράλληλα με τις θρησκευτικές εκδηλώσεις στις εκκλησίες, υπάρχει πλούσιο εορταστικό πρόγραμμα που διαρκεί έξι μέρες και έχει μια ποικιλία από διαγωνισμούς παραδοσιακών κυπριακών ποιημάτων, ερωτικών τραγουδιών και των πολυαγαπημένων των Κυπρίων, «τσιαττιστών». Επίσης μεγάλη σημασία έχουν και οι παραδοσιακοί χοροί, του καρτζιλαμά, του συρτού, του ζεϊμπέκικου και του χορού του δρεπανιού.

Εκτός από τους πιο πάνω διαγωνισμούς, διοργανώνονται, επίσης, αγώνες ιστιοπλοΐας, κολύμβησης, πετοσφαίρισης, παιδικού τραγουδιού και ερασιτεχνών τραγουδιστών.Το πρόγραμμα  επίσης περιέχει , εξαρτωμένου της περιοχής, διάφορα ψυχαγωγικά προγράμματα, λαϊκές συναυλίες, χορευτικές παραστάσεις, σάτιρα και μιμήσεις, επιθεωρήσεις, ταχυδακτυλουργικές επιδείξεις, παιδικές θεατρικές παραστάσεις ή θέατρο σκιών.

Δεν θα μπορούσαν φυσικά να λείπουν τα εμπορικά περίπτερα με παραδοσιακά εδέσματα, οι παραδοσιακές χειροτεχνίες, αλλά και τα περίπτερα με αγαθά νεότερων καταναλωτικών αναγκών.

Νεροπόλεμος

Μια σημαντική συνήθεια που διατηρείται αυτή την μέρα είναι το «πιτσίλισμα» με νερό ή κολύμβηση στη θάλασσα τη Δευτέρα του Κατακλυσμού. Στον Κατακλυσμό, ο κόσμος βρέχει ο ένας τον άλλο και αργότερα πάει στην παραλία, είτε για να μπούνε μέσα σε βάρκες για θαλάσσιο περίπατο,είτε για θαλάσσια μπάνια είτε για να παρακολουθήσουν ναυτικούς αγώνες, ιστιοπλοΐες και κωπηλασίες. Αυτό το έθιμο συμβολίζει τον αγιασμό της ψυχής και του σώματος, όπως και την ανανέωση της ζωής με τον εμβαπτισμό του ανθρώπου.

Το ξεχωριστό έθιμο της Κερύνειας

Αξιοσημείωτο να πούμε ότι στην Κερύνεια, υπήρχε το έθιμο ολισθηρός ιστός. Ένας στύλος της Ηλεκτρικής πάνω στην ξύλινη αποβάθρα δενόταν με σχοινιά. Μέσα από μια βάρκα από κάτω άλειφαν τον ιστό με λίπος, και τον περιέχυναν με θαλασσινό νερό, για να γίνεται πολύ πιο γλιστερός. Ο διαγωνιζόμενος προσπαθούσε να περπατήσει πάνω στο κατάρτι μέχρι την άκρη του και να πιάσει μια μικρή Ελληνική σημαία και μετά να πέσει στη θάλασσα. Μόνο πολύ εξασκημένοι κολυμβητές μπορούσαν να κερδίσουν.

Τα τσιαττιστά

Φυσικά τα τσιαττιστά είναι ένα μεγάλο κομμάτι του Κατακλυσμου. Τα Τσιαττιστά αποτελούν ένα από τα πιο ζωντανά κομμάτια της κυπριακής λαϊκής ποιητικής δημιουργίας.

Για να διαγωνιστεί κάποιος στα τσιαττιστά πρέπει να είναι καλός ποιητάρης, να έχει την ικανότητα πολύ γρήγορης σύνθεσης στοίχων και  την οξυδέρκεια να απαντά με αμεσότητα στον αντίπαλο του, παρασύροντας τον σε θεματολόγιο της δικής του επιλογής. Γνωστό είναι ότι οι τσιαττιστάες απειλούν ο ένας τον άλλον, χλευάζουν και διασύρουν τους αντιπάλους τους, υπερτονίζοντας τις δικές τους ικανότητες ή χαρίσματα.

Κατακλυσμός στην Λάρνακα

Ο Κατακλυσμός στην Λάρνακα αποτελεί ένα από τα σπουδαιότερα πανηγύρια του νησιού μας και το μεγαλύτερο πανηγύρι (διάρκειας έξι ημερών) του Κατακλυσμού.

Σε επικοινωνία μας με τον υπεύθυνο τύπου του Δημαρχείου Λάρνακας Σπύρο Αγαθού, μάθαμε ότι ο Κατακλυσμός στη Λάρνακα διοργανώνεται τουλάχιστο από τον 19ο αιώνα: ” Η Γιορτή του Κατακλυσμoύ μπορούμε να πούμε ότι είναι κατ’ εξοχή γιορτή της Λάρνακα. Είναι θεσμοθετημένη επίσημα από το Δήμο Λάρνακα από το 1918, αλλά πηγές αναφέρουν ότι γιορτάζεται πολύ πιο πριναπό αυτή την ημερομηνία.”

Ο Κατακλυσμός στην Λάρνακα,μας δηλώνει, ξεχωρίζει λόγω του σεβασμού στην παράδοση σε συνδυασμό με τον σύγχρονο τρόπο εορτασμού: “Η Λάρνακα είναι η μοναδική πόλη που γιορτάζει τον Κατακλυσμό για 6 συνέχεις μέρες με ένα πλούσιο πρόγραμμα με την ταυτόχρονη λειτουργία σε 2 εξέδρες. Το βασικό και καθοριστικό κριτήριο είναι ο σεβασμός στην παράδοση σε συνδυασμό με τον σύγχρονο τρόπο εορτασμού. Ακριβώς αυτό είναι που διαφοροποιεί τον Κατακλυσμό στην Λάρνακα από τις άλλες πόλεις.”

Φυσικά και φέτος το πρόγραμμα του Κατακλυσμού στην Λάρνακα είναι πλούσιο με μια ποικιλία από διαγωνισμούς χορούς, ποιήματα και τσιαττιστά: “Με γνώμονα την παράδοση και παρά τις οικονομικές συνθήκες, ο Δήμος Λάρνακας διατηρώντας το υψηλό επίπεδο της Γιορτής αυτής, για έξι συνεχόμενες μέρες θα δώσει στους χιλιάδες επισκέπτες, την ευκαιρία να παρακολουθήσουν ένα πλούσιο καλλιτεχνικό πρόγραμμα με ιδιαίτερη έμφαση στους διαγωνισμούς κυπριακής ποίησης, ερωτικών τραγουδιών, τσιαττιστών, αυλού, μπάλου και κυπριακών χορών. Οι διαγωνισμοί αυτοί ανέκαθεν αποτελούσαν το σημαντικότερο κομμάτι του Κατακλυσμού.”

Επίσης στο πρόγραμμα υπάρχουν συναυλίες, θέατρο σκιών καθώς και περίπτερα που δεν θα μπορούσαν να λείψουν από τους εορτασμούς: “Αναντίρρητα δεν θα μπορούσαν να λείψουν από την μεγάλη αυτή Γιορτή και γνωστά ονόματα καλλιτεχνών από Κύπρο και Ελλάδα, όπου θα δηλώσουν δυναμικά την παρουσία τους. Σε ένα περιβάλλον που παραπέμπει σε άλλες εποχές, το κηποθέατρο του Μεσαιωνικού Κάστρου, θα φιλοξενήσει το Φεστιβάλ Θεάτρου Σκιών (Καραγκιόζη) και μια ξεχωριστή μουσικό-θεατρική παράσταση για τα Κυπριακά Ερωτικά. Στην Πλατεία Κίμωνος, 14 ειδικά κατασκευασμένα περίπτερα θα μας ταξιδέψουν πίσω στον χρόνο με την προβολή παραδοσιακών κυπριακών επαγγελμάτων.”

Όπως μας αναφέρει ο κ. Αγαθού,λόγω της προνομιακής θέσης της Λάρνακας ως παράλιακη πόλη, οργανώνονται και ναυταθλητικά αγωνίσματα: “Στην παραλία των Φοινικούδων θα διεξαχθεί ο Παγκύπριος Διαγωνισμός Beach – Volley ενώ το ξενοδοχείο Golden Bay θα φιλοξενήσει για ακόμα μια χρονιά το Σκακιστικό Τουρνουά Μπλίτζ.Η Λάρνακα λόγο της προνομιακής της θέση σαν παραλιακή πόλη, εντάσσει κάθε χρόνο στο πρόγραμμα του Κατακλυσμού ναυταθλητικά αγωνίσματα καθώς και κολυμβητικούς αγώνες που πραγματοποιούνται στο κολυμβητήριο του Ναυτικού Ομίλου Λάρνακας.”

Οι διαδικασίες για την διοργάνωση του Κατακλυμού ξεκίνησαν από τον Ιανουάριο και όπως μας αναφέρε, οποιαδήποτε προβλήματα στην διοργάνωση με καλή διάθεση λύθηκαν: “Για να είναι επιτυχημένη η οποιαδήποτε διοργάνωση, αναντίρρητα χρειάζεται πολλή προσπάθεια και δουλεία. Για τη σωστή διοργάνωση ειδικά του Κατακλυσμού, η Υπηρεσία στο σύνολο της ξεκινά την προετοιμασία από τον Ιανουάριο κάθε τρέχουσας χρονιάς, η οποία βρίσκεται κάτω από την καθοδήγηση της Επιτροπής Πολιτισμού και των Πολιτιστικών Υπηρεσιών του Δήμου Λάρνακας.Προβλήματα προκύπτουν αλλά πάντα υπάρχει η καλή διάθεση για εξεύρεση λύσεων.”

Σχετικά με τον προϋπολογισμό,ο Κατακλυσμός γίνεται στο πλαίσιο του εγκριμένου προϋπολογισμού και του συγκεκριμένου κονδυλίου ενώ σημαντικοί είναι και οι χορηγοί που πρόσφεραν χρήματα, αλλά και οποιαδήποτε άλλη βοήθεια:

“Όσον αφορά τον προϋπολογισμό, ο Κατακλυσμός, όπως και οι άλλες εκδηλώσεις μας, γίνονται μέσα στα πλαίσια του εγκριμένου προϋπολογισμού και του συγκεκριμένου κονδυλίου. Παράλληλα, υπάρχουν και χορηγίες και εισπράξεις τα οποία βοηθούν στην μείωση του συνολικού κόστους. Να σημειώσω ότι, ο προϋπολογισμός του Κατακλυσμού κάθε χρόνο κινείται μέσα στα πλαίσια των κονδυλίων που είναι εγκριμένα. Με την ευκαιρία αυτή, επιθυμώ να ευχαριστήσω τις Πολιτιστικές Υπηρεσίες του Δήμου Λάρνακας αλλά και σε όλες τις Δημοτικές Υπηρεσίες, οι οποίες εργάζονται για την ομαλή διοργάνωση των εκδηλώσεων, σε όλους τους χορηγούς που πρόσφεραν χρήματα, αλλά και οποιαδήποτε άλλη βοήθεια. Επίσης απευθύνω ένα μεγάλο ευχαριστώ στο Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού, σε όλες τις Κυβερνητικές Υπηρεσίες και στους Φορείς που συνεργάζονται μαζί μας.”

Πόλος έλξης

Αξιοσημείωτο επίσης ότι ο Κατακλυσμός είναι πόλος έλξης για τουρίστες: “Ο Κατακλυσμός προσελκύει χιλιάδες επισκέπτες από την Κύπρο αλλά και από το εξωτερικό. Το πλαίσιο των εορτασμών γίνεται με τέτοιο τρόπο ώστε να ικανοποιήσει όλους τους επισκεπτές ακόμα και από το εξωτερικό.”

Σε ερώτηση μας για την σημασία του Κατακλυσμού για την ίδια την πόλη της Λάρνακας, μας αναφέρει ότι Κατακλυσμός σημαίνει Λάρνακα και είναι μια λαϊκή έκφραση χαράς και αισιοδοξίας που είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την παράδοση: “Κατακλυσμός σημαίνει Λάρνακα! Η Γιορτή του Κατακλυσμού είναι μια λαϊκή έκφραση χαράς και αισιοδοξίας που είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την παράδοση και την πολιτιστική κληρονομιά. Είναι αναπόσπαστο μέρος της ζωής του σύγχρονου ανθρώπου και έτσι η Λάρνακα, ένθερμος υποστηρικτής της παράδοσης και πιστή στην υπόσχεση που δίνει εδώ και πάνω από 100 τόσα χρόνια, συνεχίζει να διατηρεί τα ήθη και τα έθιμα με σκοπό την αναγνώριση και την εμπέδωση των θετικών στοιχείων που απορρέουν από αυτή και εμπλουτίζουν τον πολιτισμό μας. Η διατήρηση και η επιστροφή στην παράδοση, αποτελεί επιτακτική ανάγκη αφού αυτή συμβάλλει στη βελτίωση μας ως άτομα και ως κοινωνία.”

Εν κατακλείδει ο Κατακλυσμός, μας δηλώνει, είναι η μεγαλύτερη λαϊκή γιορτή: “Παράλληλα, πέραν της παράδοσης, ο Κατακλυσμός συμβάλει και σαν πηγή βιοπορισμού για τους συμμετέχοντες πανηγυριστές οι οποίοι πουλάνε τα προϊόντα τους για 6 συνεχόμενες μέρες. Επίσης, μέσα από τις συναυλίες δίνεται η ευκαιρία στο κοινό να απολαύσει από κοντά καταξιωμένους Κυπρίους και Έλληνες καλλιτέχνες, δωρεάν. Μια παρέα όλοι μαζί! Λάρνακα Κατακλυσμός 2019, η μεγαλύτερη λαϊκή γιορτή όπως δεν την έχετε ξαναζήσει στο πιο όμορφο παραλιακό μέτωπο της Κύπρου!”