Εκπαίδευση
Έμφαση στα προφορικά στο νέο σύστημα αξιολόγησης μαθητή
27/12/2018 12:13
Έμφαση στην προφορική αξιολόγηση δίνει το προτεινόμενο σύστημα αξιολόγησης μαθητή, που παρουσίασε την περασμένη εβδομάδα η Ειδική Επιτροπή, υπό την ακαδημαϊκό Μαίρη Κουτσελίνη, που ανέλαβε να καταθέσει εισηγήσεις, οι οποίες θα τύχουν δημόσιας διαβούλευσης με τους εμπλεκόμενους φορείς. Σημειώνεται ότι ένα από τα μειονεκτήματα που έχουν επισημανθεί από όλα τα μέλη της Επιτροπής, ιδιαίτερα για τη Μέση Εκπαίδευση, είναι ότι η αξιολόγηση γίνεται σχεδόν εξ ολοκλήρου με τα γραπτά διαγωνίσματα και τις τελικές εξετάσεις.
Στο προτεινόμενο Σύστημα Αξιολόγησης δίνεται έμφαση στην προφορική αξιολόγηση, η οποία αναλύεται σε μορφές και εργαλεία και γίνεται με άλλα μέσα πέραν της γραπτής αξιολόγησης με δοκίμια και τελικές εξετάσεις.
Σε αυτά περιλαμβάνεται η παρακολούθηση και αποτίμηση της αποτελεσματικής συμμετοχής του/της μαθητή/μαθήτριας στο καθημερινό μάθημα, η πρόοδος που επιτυγχάνει στην επίλυση των ασκήσεων στην τάξη, οι απαντήσεις σε προφορικές ερωτήσεις, η ανταπόκριση στην κατ’ οίκον εργασία, με έμφαση στη διαδικασία της μάθησης και όχι στο τελικό αποτέλεσμα που μπορεί να αντιγραφεί από οποιονδήποτε, η αξιολόγηση των εργασιών project και οι δημιουργικές εργασίες.
Ως ασφαλιστική δικλίδα για την αντικειμενική αξιολόγηση της προφορικής επίδοσης είναι η αξιολόγηση μέσα από πολλαπλές πηγές και με διαφορετικά κριτήρια και εργαλεία.
1) Κατ’ οίκον εργασίες
Σύμφωνα με την εκπαιδευτική έρευνα, η κατ’ οίκον εργασία είναι θετικά συνδεδεμένη με τη βελτίωση της επίδοσης των μαθητών/μαθητριών, εφόσον η έμφαση τόσο κατά την εργασία στο σπίτι όσο και κατά τη συζήτησή της στην τάξη, πριν και μετά την εκπόνησή της, δίνεται στη διαδικασία μάθησης και όχι σε αυτό καθεαυτό το αποτέλεσμα.
Τη σημασία της κατ’ οίκον εργασίας αναδεικνύουν αρκετές ερευνητικές εργασίες, όπως και η τελευταία έρευνα του ΚΕΕΑ (2018) για τους μαθητές με κίνδυνο αναλφαβητισμού. Η κατ’ οίκον εργασία, επίσης, είναι σήμερα ουσιαστικό εργαλείο διαφοροποίησης, δεδομένου ότι χρησιμοποιείται ως ένας από τους τρόπους ενίσχυσης των αδυναμιών των μαθητών/μαθητριών, αλλά και των ταλέντων τους, με δραστηριότητες οι οποίες συμβάλλουν στη βελτίωσή τους, αλλά και στην αύξηση του χρόνου εμπέδωσης, ο οποίος είναι διαφορετικός για κάθε μαθήτρια/μαθητή.
Έχει τεθεί το θέμα της ποσότητας της κατ’ οίκον εργασίας, η οποία δεν πρέπει να είναι δυσβάστακτη για τους/τις μαθητές/μαθήτριες με πέντε, κατά μέσο όρο, διαφορετικά μαθήματα κάθε μέρα, όπως και το θέμα του χρόνου που αφιερώνεται σε αυτή. Πριν δοθεί απάντηση στα θέματα χρόνου και ποσότητας πρέπει να είναι ξεκάθαρο στον/την εκπαιδευτικό και τον/τη μαθητή/μαθήτρια ότι η κατ’ οίκον εργασία δεν «γίνεται για να γίνει» ούτε ανατίθεται επειδή «πρέπει» να ανατεθεί. Εξυπηρετεί συγκεκριμένο σκοπό, την εμπέδωση των εμφάσεων του μαθήματος ημέρας και την ενασχόληση μαθητών/μαθητριών με θέματα στα οποία παρουσιάζουν διαγνωσμένες αδυναμίες/προαπαιτούμενη γνώση για περαιτέρω μάθηση. Επίσης, μπορεί να έχει τη μορφή περαιτέρω εμβάθυνσης και σύνθεσης για μαθητές/μαθήτριες με υψηλή επίδοση και ιδιαίτερο ενδιαφέρον για το συγκεκριμένο μάθημα.
Αυτό δεν σημαίνει ότι τιμωρούμε κάποιους μαθητές με κατ’ οίκον εργασία, αλλά ότι πρέπει να ιεραρχούμε την κατ’ οίκον εργασία με τρόπο που όλοι να επωφελούνται, αφήνοντας ως προαιρετικές κάποιες δραστηριότητες, οι οποίες οδηγούν πέρα από τον σκοπό του συγκεκριμένου μαθήματος, όπως είναι η πρακτική για τη διαφοροποιημένη κατ’ οίκον εργασία σε όλα τα επίπεδα ετοιμότητας των μαθητών μιας τάξης.
Σε καμιά περίπτωση η κατ’ οίκον εργασία δεν δίνεται για να συμπληρωθεί εκείνο που δεν «προλάβαμε» να διδάξουμε. Όσον αφορά τον χρόνο ενασχόλησης του μαθητή, αυτός διαφοροποιείται ανάλογα με την ηλικία και τις ανάγκες του/της κάθε μαθητή/μαθήτριας.
Σημαντικότερη, όμως, πτυχή της κατ’ οίκον εργασίας είναι η προετοιμασία των μαθητών/μαθητριών γι’ αυτήν και ο τρόπος διόρθωσής της. Κάτω από αυτή την προοπτική, η αξιολόγησή της γίνεται με εναλλακτικούς τρόπους και όχι, αποκλειστικά, με ανακοίνωση του αποτελέσματος ή επίλυση στον πίνακα. Ως εναλλακτικοί τρόποι προτείνονται:
– Εξέταση της κατ’ οίκον εργασίας με επίλυση νέας άσκησης, με τις ίδιες διαδικασίες αλλά με νέα δεδομένα
– Ετεροαξιολόγηση μεταξύ των μαθητών/μαθητριών, ανά δύο, για το «πώς σκέφτομαι» για την εκπόνηση της εργασίας
– Καταγραφή από τη/τον μαθήτρια/μαθητή την ώρα που εργάζεται στο σπίτι των δυσκολιών και αποριών που αντιμετωπίζει και επεξεργασία όλων των δυσκολιών στην αίθουσα διδασκαλίας.
Η ποιότητα των δραστηριοτήτων που καλούνται να διεκπεραιώσουν οι μαθητές/μαθήτριες είναι βασικός παράγοντας για αποτελεσματική μάθηση. Η οποιαδήποτε κατ’ οίκον εργασία πρέπει να είναι δημιουργικό συμπλήρωμα της εργασίας που γίνεται στην τάξη, αφού η βασική εργασία που οδηγεί στη μάθηση πρέπει να γίνεται μέσα στην τάξη. Ανεξάρτητα από τη σημασία που μπορούμε να αποδώσουμε στην κατ’ οίκον εργασία σε σχέση με τη διαδικασία της μάθησης, αυτή θα πρέπει να αξιολογείται, αφού θεωρούμε την αξιολόγηση ως αναπόσπαστο μέρος της διδασκαλίας.
Για να διαδραματίζουν οι εργασίες αυτές θετικό ρόλο, πρέπει να πληρούν προϋποθέσεις ποιότητας και διδασκαλίας σε τάξεις μικτής ετοιμότητας:
– Να μη στηρίζονται στη συνεχή βοήθεια άλλων, για να ολοκληρωθούν.
– Να είναι προσεκτικά διαβαθμισμένες και να ανταποκρίνονται στις ικανότητες, τα ενδιαφέροντα, τα μέσα και το χρόνο των μαθητών/μαθητριών.
– Να συμβάλλουν στην εμπέδωση και εφαρμογή όσων έχουν διδαχθεί.
– Να καλλιεργούν την αυτενέργεια και την πρωτοβουλία των μαθητών/μαθητριών.
– Να στηρίζονται για την ολοκλήρωσή τους σε διαδικασίες οι οποίες έχουν γίνει πλήρως κατανοητές από όλους τους/τις μαθητές/μαθήτριες, πριν φύγουν από την τάξη.
– Να έχουν διατυπωθεί, με τη συζήτηση στην τάξη και τη συμμετοχή των μαθητών/μαθητριών, τα κριτήρια αξιολόγησης της εργασίας.
Μια εργασία που δεν ελέγχεται από τον/τη διδάσκοντα/διδάσκουσα ισοδυναμεί, πολλές φορές, με εργασία που δεν έγινε, γιατί ούτε τα λάθη διορθώνονται ούτε παρέχεται στον μαθητή η επιβράβευση που αποτελεί βασικό κίνητρο ενίσχυσης της προσπάθειάς του. Ακόμη, η αξιολόγηση της εργασίας στο σπίτι μάς βοηθά να συγκεντρώσουμε πληροφορίες για τον βαθμό στον οποίο οι βραχυπρόθεσμοι στόχοι της διδασκαλίας έχουν επιτευχθεί και επομένως αποτελεί μέρος της αυτοαξιολόγησης του/της εκπαιδευτικού.
Είναι αυτονόητο ότι ο χρόνος εργασίας των μαθητών/μαθητριών στο σπίτι δεν πρέπει να επιβαρύνει την ικανότητα και διάθεσή τους να εργαστούν.
3) Πρότζεκτ – Ατομική ή Συνεργατική Εργασία
Είναι στη διακριτική ευχέρεια των εκπαιδευτικών, όπως ισχύει και για όλες τις προτεινόμενες, ενδεικτικές, μορφές προφορικής αξιολόγησης ο τρόπος με τον οποίον τα πρότζεκτ θα αξιοποιηθούν στη διδακτική πράξη. Τονίζεται ότι σε κάθε μαθητή/μαθήτρια δεν πρέπει να ανατίθενται περισσότερα από ένα-δύο πρότζεκτ ανά τετράμηνο και ότι προϋπόθεση αλλά και αποτέλεσμα ανάληψης πρότζεκτ είναι η ανάπτυξη δεξιοτήτων. Αυτό σημαίνει ότι οι διδάσκοντες/διδάσκουσες, ανά τάξη, θα πρέπει να συντονίζονται για την ανάθεσή τους.
Η συνεργασία ειδικοτήτων για την ανάθεση διεπιστημονικών και διαθεματικών πρότζεκτ πρέπει να ενθαρρύνεται.
4) Συμμετοχή του/της μαθητή/μαθήτριας στις καθημερινές εργασίες του μαθήματος
Οι εκπαιδευτικοί αξιολογούν την ενεργή συμμετοχή, το ενδιαφέρον και την προσφορά του/της μαθητή/μαθήτριας σε καθημερινή βάση μέσα στην τάξη, όπως τις δεξιότητες παρουσίασης των εργασιών τους, τη συνεργατικότητα και τη συμβολή τους στο εποικοδομητικό κλίμα εργασίας στην τάξη.
5) Παιγνίδι ερωτήσεων και απαντήσεων (quiz)
Δίνονται διάφορες ερωτήσεις στις βασικές εμφάσεις του μαθήματος που οδηγούν στα προσδοκώμενα αποτελέσματα. Ο σκοπός των ερωτήσεων είναι να βοηθήσουν εκπαιδευτικούς και μαθητές να αξιολογούν τη μάθηση που έχει επιτευχθεί, ούτως ώστε να μπορούν να την ανατροφοδοτούν.
6) Δραστηριότητες αυτοαξιολόγησης και ετεροαξιολόγησης
Οι δραστηριότητες αυτοαξιολόγησης και ετεροαξιολόγησης βοηθούν τους/τις μαθητές/μαθήτριες να κατανοήσουν τα κριτήρια αξιολόγησης και πού βρίσκεται το λάθος ή η έλλειψη αλλά και η ορθή διαδικασία προσέγγισης των διαφόρων ασκήσεων/δραστηριοτήτων. Προϋπόθεση είναι ο καθορισμός συγκεκριμένων κριτηρίων, μέσα από συζήτηση με τους/τις μαθητές/μαθήτριες. Η κατανόηση εκ μέρους των μαθητών των κριτηρίων αξιολόγησής τους είναι ένα σημαντικό βήμα για να μαθαίνουν πώς να εργάζονται και πώς να μαθαίνουν.
7) Δραστηριότητες εκτός της αίθουσας διδασκαλίας
Σε αντίθεση με τα διαγωνίσματα και τις εξετάσεις είναι εναλλακτικοί τρόποι και εργαλεία αυθεντικής αξιολόγησης, οι οποίοι επιτελούνται σε ευκαιριακό χρόνο ή «χωρίς καθορισμένο χρόνο», σε όλη τη διάρκεια του τετραμήνου/ σχολικού έτους και περιλαμβάνουν, για παράδειγμα: ιδιαίτερες επιδόσεις και δραστηριοποίηση μαθητριών/μαθητών σε σχολικές δραστηριότητες, σε ενδοσχολικούς ή/και εξωσχολικούς διαγωνισμούς και εκδηλώσεις, ατομικές δημιουργικές εργασίες.
Η ανάπτυξη δεξιοτήτων αναζήτησης, αξιολόγησης και χρήσης πληροφοριών, η αποτίμηση της δημιουργικής ενασχόλησης των μαθητών/μαθητριών με συμμετοχή σε θέατρο, τέχνη, αθλητικές και μουσικές εκδηλώσεις, σε εκθέσεις και διαγωνισμούς, σε ενδοσχολικές και εξωσχολικές δραστηριότητες και σε δράσεις εθελοντικής κοινωνικής προσφοράς είναι σημαντικές τόσο για την ανάπτυξη των μαθητών/μαθητριών όσο και για τη δημιουργία κινήτρων.
Οι εκδηλώσεις Δημιουργικότητας, Δράσης και Κοινωνικής Προσφοράς, οι οποίες συμπίπτουν με τα αναφερόμενα στην προηγούμενη παράγραφο, μπορούν να περιλαμβάνονται στον Προσωπικό Φάκελο Επιτευγμάτων των μαθητών (portfolio), να συνυπολογίζονται στον προφορικό βαθμό και να αξιολογούνται, με τον καθορισμό κριτηρίων και ανάλογης κλίμακας βαθμολόγησης. Τα κριτήρια καθορίζονται με τη συμμετοχή εκπαιδευτικών και μαθητών/μαθητριών και ανακοινώνονται από την αρχή της σχολικής χρονιάς.
Ο Προσωπικός Φάκελος Επιτευγμάτων είναι εργαλείο αυτοαξιολόγησης, ο οποίος συμβάλλει και στη συνολική, εκ μέρους των εκπαιδευτικών, αποτίμηση των επιτευγμάτων των μαθητών/μαθητριών.
Γίνεται εισήγηση να εισαχθεί, σταδιακά, ο ηλεκτρονικός Προσωπικός Φάκελος Επιτευγμάτων (e-portfolio).
Επισημαίνεται ότι κύριος στόχος είναι, με την υποστήριξη του σχολείου και την παροχή ευκαιριών σε όλους τους μαθητές/μαθήτριες, να ενθαρρυνθούν όλοι να αναλάβουν ρόλους για εθελοντική προσφορά και να ασχοληθούν δημιουργικά, χωρίς αποκλεισμούς όσων δεν έχουν εκ των προτέρων την ενθάρρυνση ή/και την ευχέρεια από το σπίτι.
8) Η όλη συμπεριφορά και επίδοση της/του μαθήτριας/μαθητή στα εργαστηριακά μαθήματα και στις ειδικές αίθουσες.
Η ιδιαιτερότητα της Τεχνικής Εκπαίδευσης, αλλά και αρκετών μαθημάτων στη Μέση Γενική Εκπαίδευση, με την έμφαση στα εργαστηριακά μαθήματα, απαιτεί καθορισμό συγκεκριμένων κριτηρίων αξιολόγησης, η οποία θεωρείται προφορική και αφορά την εργασία του/της μαθητή/μαθήτριας στα εργαστήρια.
Τα συγκεκριμένα κριτήρια για τα εργαστηριακά μαθήματα καθορίζονται ανά ειδικότητα και βαθμίδα εκπαίδευσης και αφορούν αξιολόγηση της διαδικασίας, τον βαθμό ανταπόκρισης στις οδηγίες, η ακρίβεια των μετρήσεων, η ανάπτυξη διερευνητικής «επιστημονικής» στάσης, οι προϋποθέσεις ασφάλειας στην εργασία, η συνεργατική στάση και οι δεξιότητες συνεργασίας και επικοινωνίας, η παρουσίαση του αποτελέσματος.
9) Ιδιαίτερη πρέπει να είναι και η αντιμετώπιση της Παραγωγής Γραπτού Λόγου (Έκθεσης) στα φιλολογικά μαθήματα.
Υποχρεωτικά, η Έκθεση, με βάση τον σχετικό Κανονισμό στη Μέση Εκπαίδευση, συμπεριλαμβάνεται στις μορφές προφορικής εξέτασης στο μάθημα των Νέων Ελληνικών.
Το 60% του τελικού βαθμού να προκύπτει από προφορική βαθμολογία
Από τις προτεινόμενες πιο πάνω μορφές προφορικής αξιολόγησης προτείνεται ο εκπαιδευτικός να χρησιμοποιεί τρεις τουλάχιστον, ανάλογα με την ιδιαιτερότητα και τις απαιτήσεις του μαθήματός
Με βάση σχετικό Κανονισμό, στο Γυμνάσιο, στο Λύκειο και στις Τεχνικές Σχολές, το 60% του τελικού βαθμού κάθε μαθητή/μαθήτριας προκύπτει από την προφορική βαθμολογία.
Τα κριτήρια αξιολόγησης όσο και η ποσόστωση στη βαθμολόγηση της προφορικής επίδοσης (η οποία, συνολικά, έχει συμπεριληφθεί για τη Μέση εκπαίδευση στους Κανονισμούς), μπορούν να διαφοροποιούνται ανάλογα με την ειδικότητα, γι’ αυτό και κρίνεται σκόπιμο αυτά να καθοριστούν κατά ειδικότητα και να κοινοποιούνται από την αρχή κάθε σχολικής χρονιάς στους μαθητές/μαθήτριες. Εννοείται ότι σε καμιά περίπτωση δεν έχουν οι γραπτές ασκήσεις τη μεγαλύτερη αξία.
