Λάρνακα: Νέα λατομεία – Κρούει τον κώδωνα του κινδύνου η Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων

Περιβαλλοντικός όλεθρος αν προχωρήσουν τα νέα λατομεία στην ορεινή Λάρνακας

Κρούει τον κώδωνα του κινδύνου η Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων

Του Τάσου Περδίου

Αν υπήρχαν οποιεσδήποτε αμφιβολίες για το τι θα συμβεί στο φυσικό περιβάλλον της ορεινής Λάρνακας, εάν γίνουν πραγματικότητα οι προτάσεις του Τμήματος Γεωλογικής Επισκόπησης για δημιουργία νέας λατομικής ζώνης στην επαρχία Λάρνακας, αυτές εξαλείφθηκαν με τη δημόσια παρουσίαση της Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων.

Η παρουσίαση έγινε την Παρασκευή, 30 Ιανουαρίου, στη Σκαρίνου και τα όσα αποκαλύφθηκαν ήχησαν συναγερμό στις Τοπικές Αρχές και σε όλους όσοι παρακολούθησαν τα ευρήματα των ιδιωτών μελετητών. Η δημόσια παρουσίαση έγινε στα πλαίσια της Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, η οποία εκπονήθηκε με βάση τη σχετική νομοθεσία από την εταιρεία ALA Planning Partnership Consultancy LLC και Atnaltis Consulting Cyprus κατόπιν σχετικής ανάθεσης από το Τμήμα Γεωλογικής Επισκόπησης. Από τη μελέτη γίνεται ξεκάθαρο ότι εάν χωροθετηθούν λατομεία στις περιοχές που προτείνονται, θα προκύψει μια ολέθρια περιβαλλοντική καταστροφή στα κρατικά δάση, τα οποία δεσμεύονται με μακροχρόνιες και μη αναστρέψιμες επιπτώσεις στη χλωρίδα, την πανίδα και τη βιοποικιλότητα.

Οι τρεις συν μια περιοχές

Το Τμήμα Γεωλογικής Επισκόπησης προτείνει τη δημιουργία νέας λατομικής ζώνης σε μια από τις παρακάτω περιοχές με τα εξής συγκεκριμένα περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά, όπως αναφέρονται στη Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων:

 

Περιοχή Α – Βαβατσινιά

Καταλαμβάνει έκταση 57,6 εκταρίων χέρσας γης, από τα οποία 32,2 εκτάρια είναι Ειδική Ζώνη Διατήρησης «Δάσος Μαχαιρά». Χωροθετείται σε απόσταση 1,6 χιλιομέτρων από τη Ζώνη Ειδικής Προστασίας «Ποταμός Πεντάσχοινος», ενώ 32,78 από τα 57,6 εκτάρια της περιοχής μελέτης είναι σε περιοχή του Δικτύου Natura 2000.
Η ζώνη εμπίπτει εντός Περιοχής Εξαιρετικής Φυσικής Καλλονής.
Εάν επιλεγεί η περιοχή αυτή για δημιουργία λατομικής ζώνης, θα χαθούν 15 χιλιάδες δέντρα, όπως υπολογίζουν οι μελετητές.

Οικολογικά χαρακτηριστικά

Η περιοχή καλύπτεται από φυσική βλάστηση, κυρίως από δάσος Τραχείας Πεύκης (Pinus Brubia) με πλούσια θαμνώδη και ποώδη βλάστηση, καθώς και χωμάτινους δρόμους και αντιπυρικές ζώνες. Η χερσαία περιοχή εντός των ορίων του προτεινόμενου έργου περιλαμβάνει τρεις οικότοπους της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ, εκ των οποίων ο ένας είναι οικότοπος προτεραιότητας.

Το μεγαλύτερο μέρος της περιοχής μελέτης καλύπτεται από αμιγείς συστάδες μεσογειακής πεύκης, που εξαπλώνεται τόσο στην άμεση όσο και στην ευρύτερη περιοχή μελέτης με υποόροφο που αποτελείται από μακκία βλάστηση και φρύγανα.

Περιοχή Β – Πάνω Λεύκαρα

Προτείνεται η δέσμευση έκτασης 49,56 εκταρίων, από τα οποία 45,79 εκτάρια (457,900 τετραγωνικά μέτρα) είναι κατηγοριοποιημένο Κρατικό Δάσος Αετομούττη, συνολικής έκτασης 1528,57 εκταρίων. Η πρόταση δηλαδή δεσμεύει ποσοστό 3% του συγκεκριμένου δάσους. Η ζώνη χωροθετείται σε απόσταση 670 μέτρων από τη Ζώνη Ειδικής Προστασίας «Ποταμός Πεντάσχοινος» και σε απόσταση 2,9 χιλιομέτρων από την Ειδική Ζώνη Διατήρησης «Δάσος Μαχαιρά» και τη Ζώνη Ειδικής Προστασίας «Περιοχή Τζιόνια».
Η ζώνη εφάπτεται με Περιοχή Εξαιρετικής Φυσικής Καλλονής και ενδεχόμενη δημιουργία λατομείου στην περιοχή αυτή μεταφράζεται σε απώλεια 7250 δέντρων, σύμφωνα με τους μελετητές.

Οικολογικά χαρακτηριστικά

Κυρίαρχο τοπίο είναι εκείνο του αραιού δάσους μεσογειακής πεύκης με ανοικτές θαμνώδεις εκτάσεις με αείφυλλη – σκληρόφυλλη βλάστηση. Στο εσωτερικό δεν εντοπίζονται γυμνές ή καλλιεργούμενες εκτάσεις, ενώ περιφερειακά εντοπίζεται περιορισμένος αριθμός καλλιεργειών.

Περιοχή Γ – Δελίκηπος

Δεσμεύεται περιοχή 120,37 εκταρίων και είναι η μεγαλύτερη σε έκταση από τις προτεινόμενες περιοχές. Βρίσκεται εξ ολοκλήρου εντός του κατηγοριοποιημένου Κρατικού Δάσους Αετομούττη, συνολικής έκτασης 1528,57 εκταρίων και χωροθετείται σε απόσταση 1,85 χιλιομέτρων από τη Ζώνη Ειδικής Προστασίας «Ποταμός Πεντάσχοινος». Εμπίπτει ενός περιοχής Εξαιρετικής Φυσικής Καλλονής.

Επιλογή της περιοχής αυτής σημαίνει μακροχρόνια απώλεια 20 χιλιάδων δέντρων.

Περιοχή Δ – Δελίκηπος

Μειωμένη έκταση περίπου 50 εκταρίων εντός της περιοχής Γ, η οποία εξετάστηκε μετά από αξιολόγηση των αρχικών περιοχών. Εμπίπτει εντός περιοχής Εξαιρετικής Φυσικής Καλλονής.Σε περίπτωση που επιλεγεί, θα αφαιρεθούν 6.900 δέντρα.

Μακροχρόνιες και μη αναστρέψιμες επιπτώσεις

Σύμφωνα με τα ευρήματα της ΣΜΠΕ, αναμένονται μακροχρόνιες και μη αναστρέψιμες επιπτώσεις στα είδη Parus Ater cypriotes, Sylvia Melanothorax, Oenanthe cypriaca, Emberiza caesia, Lanius Nubicus και Caprimulgus Europaeus στη Ζώνη Ειδικής Προστασίας «Περιοχή Τζιόνια». Αναμένονται μακροχρόνιες και μη αναστρέψιμες επιπτώσεις σε σημαντικά είδη πουλιών και στην ορνιθοπανίδα γενικότερα. Αναμένεται επηρεασμός των οικοτόπων της Ειδικής Ζώνης Προστασίας «Δάσος Μαχαιρά».

Αναμένονται μακροχρόνιες επιπτώσεις σε σημαντικά είδη πουλιών στη Ζώνη Ειδικής Προστασίας «Ποταμός Πεντάσχοινος» και στην ορνιθοπανίδα γενικότερα. Αναμένονται μακροχρόνιες επιπτώσεις στο τοπίο και το βιολογικό περιβάλλον και συγκεκριμένα στα είδη χλωρίδας της άμεσης περιοχής μελέτης σε Λεύκαρα και Δελίκηπο.

Στο κείμενο Γενικών Συμπερασμάτων της Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων καθίσταται σαφές ότι προκύπτουν μακροχρόνιες και μη αναστρέψιμες επιπτώσεις από τη λειτουργία λατομείων σε αξιόλογες περιοχές που χαρακτηρίζονται από φυσικά χαρακτηριστικά και περιβαλλοντικά σημαντικές περιοχές. Θετικές συνέπειες θεωρούνται ορισμένα κοινωνικοοικονομικά οφέλη για τον λατομικό και κατασκευαστικό τομέα και τα υλικά αγαθά και τις υποδομές, τα οποία, όμως, όπως ξεκαθαρίζουν οι μελετητές, επισκιάζονται από τις αναμενόμενες σημαντικές συνέπειες στο περιβάλλον.

Συμπερασματικά, η περιοχή Δ συγκεντρώνει τη λιγότερο αρνητική βαθμολογία από τις εξεταζόμενες περιοχές.

Σε όλες τις περιοχές μελέτης προέκυψαν συντριπτικά αρνητικά αποτελέσματα σχεδόν σε όλες τις παραμέτρους του φυσικού περιβάλλοντος. Το… σκορ βγήκε θετικό μόνο στα υλικά αγαθά και στο κοινωνικοοικονομικό περιβάλλον. Αντίθετα, καθίσταται σαφές ότι θα επηρεαστούν αρνητικά η ποιότητα του αέρα, οι κλιματικοί παράγοντες, το έδαφος, οι υδατικοί πόροι, η χλωρίδα, η πανίδα, η βιοποικιλότητα, το τοπίο, η πολιτιστική, αρχαιολογική, αρχιτεκτονική και φυσική κληρονομιά, η ποιότητα ζωής, η δημόσια υγεία και η ευεξία.

 

«Σχεδιάζουμε για τις ανάγκες σε λατομικά υλικά», λέει το Τμήμα Γεωλογικής Επισκόπησης

Με τη δημοσίευση του πρωτοσέλιδου της εφημερίδας μας την περασμένη Τρίτη, 4 Φεβρουαρίου, με τα ανησυχητικά ευρήματα της μελέτης, το Τμήμα Γεωλογικής Επισκόπησης εξέδωσε ανακοίνωση κάνοντας λόγο για πιθανή λειτουργία λατομείων στη συγκεκριμένη περιοχή χωρίς να υπάρχει ακόμα οριστική απόφαση. Σύμφωνα με το Τμήμα, πρόκειται για στρατηγικό σχεδιασμό για κάλυψη μελλοντικών αναγκών σε λατομικά υλικά, όταν θα πλησιάσει η εξάντληση των υφιστάμενων αποθεμάτων, κάτι που εκτιμάται πως θα γίνει σε περίοδο περίπου είκοσι ετών, ανάλογα με τους ρυθμούς ανάπτυξης της οικονομίας.

Οι σχεδιασμοί, σύμφωνα πάντα με το ΤΓΕ, γίνονται στη βάση της Στρατηγικής Μελέτης για την Αειφόρο Ανάπτυξη των Ορυκτών Πόρων της Κύπρου, η οποία ολοκληρώθηκε το 2004 και καλύπτει την περίοδο έως το 2025. Η ανάγκη αυτή επανεξετάστηκε το 2011 από την αρμόδια Τεχνική Επιτροπή για την αειφόρο ανάπτυξη των ορυκτών πόρων, στην οποία συμμετέχουν όλοι οι αρμόδιοι κυβερνητικοί φορείς και της οποίας οι εργασίες συντονίζονται από το Τμήμα Γεωλογικής Επισκόπησης, μετά από σχετικές οδηγίες της αρμόδιας Υπουργικής Επιτροπής, και στο πλαίσιο αυτό αποφασίστηκε να εκπονηθούν οι αναγκαίες μελέτες για την πιθανή δημιουργία νέας λατομικής ζώνης στην επαρχία Λάρνακας.

Ενόψει των πιο πάνω, το Τμήμα Γεωλογικής Επισκόπησης εκπόνησε σχετικές μελέτες για καθορισμό περιοχών με κατάλληλο πέτρωμα για σκοπούς κάλυψης μελλοντικών αναγκών σε λατομικά υλικά. Ερευνήθηκαν αρχικά έξι περιοχές, από τις οποίες οι τρεις απορρίφθηκαν σε πρώτο στάδιο, κυρίως λόγω περιβαλλοντικών παραγόντων. Για τις υπόλοιπες τρεις περιοχές εκπονήθηκαν λεπτομερείς μελέτες με ανόρυξη ερευνητικών γεωτρήσεων και εκπόνηση εργαστηριακών δοκιμών και καθορίστηκε η ποσότητα και η ποιότητα του αποθέματος σε κατάλληλο πέτρωμα για την κάθε περιοχή.

Ακολούθως, ανατέθηκε σε κοινοπραξία μελετητών, μετά από σχετικό διαγωνισμό, η εκπόνηση της ΣΜΠΕ για τις τρεις αυτές περιοχές, που βρίσκονται κατά κύριο λόγο εντός των διοικητικών ορίων των κοινοτήτων Βαβατσινιάς και Δελίκηπου και του Δήμου Λευκάρων. Στο στάδιο της εκπόνησης της μελέτης, οι μελετητές πρότειναν να εξεταστεί ακόμη ένα σενάριο που αφορά διαφοροποιημένη έκταση μιας από τις τρεις περιοχές που εξετάστηκαν.

Σύμφωνα με το ΤΓΕ, οι απόψεις που ακούστηκαν στη δημόσια παρουσίαση της ΣΜΠΕ θα ενσωματωθούν στην έκθεση των μελετητών, η οποία θα αναρτηθεί στην ιστοσελίδα του Τμήματος Περιβάλλοντος. Θα δοθεί επίσης περίοδος τουλάχιστον ενός μηνός, ώστε να εκφραστούν οι οποιεσδήποτε απόψεις για το συγκεκριμένο έργο. Ακολούθως, η ΣΜΠΕ θα εξεταστεί από την περιβαλλοντική αρχή, η οποία θα γνωμοδοτήσει για το σχέδιο.

Το Τμήμα Γεωλογικής Επισκόπησης παραδέχεται ότι θα υπάρξουν επιπτώσεις με αποκοπή δέντρων και αφήνει να εννοηθεί ότι θα επιλεγεί η περιοχή Δ, στο Δελίκηπο, η οποία συγκέντρωσε τη λιγότερο αρνητική βαθμολογία. Υποστηρίζει επίσης ότι οι περιβαλλοντικές απώλειες θα είναι σταδιακές και σε ορίζοντα 50 χρόνων περίπου.

Σύμφωνα με το ΤΓΕ, πριν μερικές βδομάδες ξεκίνησε η επικαιροποίηση της μελέτης για την αειφόρο ανάπτυξη των ορυκτών πόρων της Κύπρου, η οποία θα ολοκληρωθεί το 2021 και θα αφορά την περίοδο έως το 2050 και θα εξετάσει όλα τα θέματα που σχετίζονται με τους ορυκτούς πόρους.

 

Προεξοφλεί τη δέσμευση μιας περιοχής ο αρμόδιος υπουργός

Για το θέμα αυτό είχε τοποθετηθεί στις 14 Ιουνίου 2019 ο Υπουργός Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος, Κώστας Καδής, απαντώντας σε κοινοβουλευτική ερώτηση του βουλευτή Γιώργου Περδίκη. Ο κ. Καδής ισχυρίστηκε ότι είναι αδύνατη η επέκταση των υφιστάμενων λατομείων, υποστηρίζοντας ότι στα υφιστάμενα λατομεία υπάρχει μεν διαβασικό πέτρωμα, που είναι κατάλληλο, αλλά ταυτόχρονα υπάρχουν και εμφανίσεις προσκεφαλοειδών λαβών, που είναι ακατάλληλες για παραγωγή αδρανών υλικών.

Ανέφερε επίσης ότι ακόμα και στις περιπτώσεις που οι επεκτάσεις υφιστάμενων λατομείων γεωλογικά είναι εφικτές, υπάρχουν πλέον περιορισμοί λόγω γειτνίασης με άλλες αναπτύξεις, όπως οικιστικές ή εγκαταστάσεις της Εθνικής Φρουράς κ.ά.

«Συνεπώς, για τις μακροπρόθεσμες λατομικές ανάγκες της επαρχίας Λάρνακας πρέπει να διασφαλιστούν χώροι με κατάλληλο πέτρωμα για παραγωγή θραυστών αδρανών», ανέφερε ο αρμόδιος υπουργός, προεξοφλώντας στην ουσία ότι μια από τις πιο πάνω περιοχές θα δεσμευτεί.

 

Δεν υπάρχει ανάγκη για νέα λατομικά υλικά, δηλώνει ο Σύνδεσμος Σκυροποιών

Άμεσα ενδιαφερόμενοι είναι φυσικά οι σκυροποιοί, οι οποίοι καταναλώνουν τα υλικά τα οποία εξάγονται από τα λατομεία.

Ο Παγκύπριος Σύνδεσμος Σκυροποιών απέστειλε επιστολή στην κοινοπραξία μελετητών στις 30 Ιανουαρίου 2020, υποστηρίζοντας ότι τα υφιστάμενα αποθέματα αδρανών υλικών στα λατομεία που λειτουργούν σήμερα στην επαρχία Λάρνακας επαρκούν για τις ανάγκες της βιομηχανίας μέχρι το 2050, οπότε δεν υπάρχει άμεση ανάγκη καθορισμού νέας λατομικής ζώνης.

Σύμφωνα με τους υπολογισμούς του Συνδέσμου Σκυροποιών, τα σημερινά αποθέματα των τεσσάρων λατομείων της περιοχής Σταυροβουνίου, λαμβανομένης υπόψη της σημερινής και της μελλοντικής ζήτησης, είναι αρκετά μέχρι το 2050.

Προς επίρρωση τούτου οι σκυροποιοί παραθέτουν στοιχεία, με βάση τα οποία από την αρχική Μελέτη για Αειφόρο Λατομική Ανάπτυξη για την περίοδο 2001-2025, η οποία ολοκληρώθηκε το 2004 και προέβλεπε τις ανάγκες με τους ρυθμούς ανάπτυξης εκείνης της περιόδου, τα δεδομένα έχουν αλλάξει δραματικά και οι σημερινές ανάγκες είναι πολύ χαμηλότερες. Συγκεκριμένα, ο Σύνδεσμος Σκυροποιών σημειώνει ότι το 2004 υπήρξε παγκύπρια κατανάλωση 11,6 εκατομμυρίων τόνων αδρανών υλικών. Η κατανάλωση αυτή αυξήθηκε στα 14,2 εκατομμύρια τόνους το 2008, αλλά στη συνέχεια μειώθηκε φτάνοντας στα 8 εκατομμύρια τόνους το 2019.

Πέραν τούτου, όμως, οι σκυροποιοί καλούν τους αρμόδιους να εξετάσουν το περιθώριο επέκτασης των υφιστάμενων λατομικών χώρων, κάτι που, όπως υποστηρίζουν, θα καλύψει τις ανάγκες και πέραν του 2050. Επίσης, θέτουν θέμα εξασφάλισης γνωμάτευσης από τον Γενικό Εισαγγελέα κατά πόσον εταιρείες που είχαν υποβάλει στο παρελθόν αιτήσεις για εξασφάλιση αδειών λατόμευσης στην περιοχή Δελίκηπου / Λευκάρων (είχαν απορριφθεί) θα έχουν προτεραιότητα έναντι οποιουδήποτε άλλου σε μελλοντικές αδειοδοτήσεις.

 

Θύελλα αντιδράσεων από Τοπικές Αρχές και οργανωμένα σύνολα

Με την αποκάλυψη των προθέσεων του Τμήματος Γεωλογικής Επισκόπησης την περασμένη άνοιξη, υπήρξαν σφοδρές αντιδράσεις, οι οποίες έγιναν ακόμα εντονότερες, όταν αποκαλύφθηκαν οι ολέθριες περιβαλλοντικές επιπτώσεις στη δημόσια παρουσίαση της 30΄ής Ιανουαρίου 2020.

Ήδη, Κοινοτικές Αρχές, όπως ο Λυθροδόντας, ο Δελίκηπος και ο Κόρνος ,έχουν προειδοποιήσει γραπτώς ότι δεν πρόκειται να αποδεχθούν προώθηση των συγκεκριμένων σχεδιασμών. Οι τρεις κοινοτάρχες σχεδιάζουν, όπως πληροφορούμαστε, κοινές αντιδράσεις και προτίθενται να καταγγείλουν και παρανομία στην εκπόνηση της Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων με την ένταξη της περιοχής Δ στο Δελίκηπο χωρίς να προηγηθεί οποιαδήποτε διαβούλευση με την οικεία Τοπική Αρχή.

Στο χορό των αντιδράσεων έχουν μπει και οργανωμένα σύνολα όπως η Κυπριακή Ομοσπονδία Κυνηγίου (ΚΟΚ&ΔΑΖ), εκπρόσωποι της οποίας παρακολούθησαν τη δημόσια παρουσίαση της Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων. Ακολούθως, με μια οργισμένη ανάρτηση στα κοινωνικά δίκτυα, η οργάνωση των κυνηγών κατήγγειλε το Τμήμα Γεωλογικής Επισκόπησης ότι κάνει σχεδιασμούς χωρίς να λαμβάνει υπόψη τον φυσικό μας πλούτο, παρθένα δάση και μοναδικούς βιότοπους σε μια καταπονημένη επαρχία, όπως παρατηρεί. Η Κυπριακή Ομοσπονδία Κυνηγίου και Διατήρησης Άγριας Ζωής κατήγγειλε επίσης ότι το Τμήμα Γεωλογικής Επισκόπησης επιχειρεί να εξυπηρετήσει συμφέροντα ιδιωτών ανοίγοντας το δρόμο για επαναφορά παλιών αιτήσεων για άδειες λατόμευσης, οι οποίες είχαν απορριφθεί το 2013 εν μέσω σφοδρών αντιδράσεων και κινητοποιήσεων.

«H Κυπριακή Ομοσπονδία Κυνηγίου (ΚΟΚ&ΔΑΖ) Λάρνακας ανακοινώνει και επίσημα ότι θα αντιδρασει έντονα και χωρίς προηγούμενο και θα καλέσει τους 54 Κυνηγετικούς Συλλόγους της επαρχίας, οι οποίοι είναι εγγεγραμμένα σωματεία με 12.000 κυνηγούς-μέλη, αλλά και τις 50.000 κυνηγούς της χώρας, σε μαζικές κινητοποιήσεις σε περίπτωση που το Τμήμα Γεωλογικής Επισκόπησης δεν αποσύρει άμεσα τους σχεδιασμούς του», προειδοποιεί η Ομοσπονδία.

Το Κίνημα Οικολόγων κατήγγειλε επίσης ότι το Τμήμα Γεωλογικής Επισκόπησης ανοίγει το δρόμο σε εταιρείες, που οι αιτήσεις τους για ανάπτυξη λατομείων και σκυροθραυστικών μονάδων απορρίφθηκαν το 2012 – 2014, να υλοποιήσουν τα σχέδιά τους, μέσα από ενέργειές του για δημιουργία νέας λατομικής ζώνης στην επαρχία Λάρνακας. Σύμφωνα με τους Οικολόγους, σε πολλές περιοχές σε ολόκληρη την Κύπρο, όπως η Κάτω Μονή, η Παρεκκλησιά, τα Πυργά, η Αραδίππου, η Ορούντα, το Δάλι, και Άγιος Σύλας, οι κάτοικοι υποφέρουν από την οχληρία, τις οσμές και τα απορρίμματα των εργοστασίων. Ιδιαίτερα οι κάτοικοι Ιδαλίου είναι αγανακτισμένοι, καθώς η κατάσταση με τα ασφαλτικά εργοστάσια έχει φτάσει στο απροχώρητο, όπως θυμίζει, καλώντας το κράτος να μειώσει τα εργοστάσια και τα λατομεία και όχι να τα αυξήσει.