O ρόλος του πατέρα στην κοινωνική ανάπτυξη του παιδιού

Γράφει η ΠΑΥΛΙΝΑ ΧΑΓΙΑΝΝΗ

ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΟΣ – ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΛΟΓΟΣ

Από όλα τα επαγγέλµατα του κόσµου, ένα µόνο δεν απαιτεί επίσηµη προπαίδευση:  το επάγγελµα του γονιού.  Η µόνη εκπαίδευση που έχουν συνήθως οι νέοι άνθρωποι οι οποίοι γίνονται γονείς είναι αυτή που τους έχουν χαρίσει µέσα από τον τρόπο που τους µεγάλωσαν, οι δικοί τους γονείς. Σύµφωνα µε τους νόµους της επανάληψης και έτσι όπως λειτουργούν τα πράγµατα από γενιά σε γενιά, θα επαναλάβουν κι’ αυτοί, όσα έχουν εγγραφεί στη µνήµη τους και συνειδητά ή ασυνείδητα, θα αναπαράγουν τις στάσεις και τις αντιδράσεις που χαρακτήριζαν τις συµπεριφορές των γονιών τους.

Η διαφορετικότητα των δύο φύλων αναπτύσσει τη δραστηριότητά της στα εκάστοτε κοινωνικά πλαίσια και αναπόφευκτα προκύπτει η ανάγκη προσαρµογής του ρόλου, που θα παίξει τόσο  ο άνδρας, όσο και η γυναίκα µέσα στην οικογένεια.  Ο ρόλος του πατέρα είναι πολύ σηµαντικός στην κοινωνική ανάπτυξη του παιδιού.  Έχει λεχθεί ότι «είναι εύκολο να γίνεις πατέρας, αλλά είναι πολύ δύσκολο να είσαι πατέρας».  Είναι αποδεχτό ότι το µεγαλύτερο βάρος ρίχνεται στο µητρικό ρόλο, αλλά και ο πατρικός ρόλος είναι ζωτικός, δυναµικός και αποφασιστικός. Το παιδί και ιδιαίτερα η κόρη, αρχίζει να συνδέεται περισσότερο µε τον πατέρα της, από το δεύτερο έτος της ζωής της.  Φυσικά η ανάπτυξη της σχέσης αυτής θα εξαρτηθεί από την ενεργητική παρουσία του πατέρα µέσα στο σπίτι και από το πλησίασµα της ίδιας.

Η εικόνα των παιδιών για τον πατέρα τους γίνεται εντονότερη κατά την νηπιακή ηλικία. Η ανάπτυξη των πνευµατικών δυνάµεων θα τα βοηθήσει να γνωρίσουν καλύτερα τον πατρικό ρόλο και να τον θεωρήσουν ισότιµο µε τον µητρικό.  Κατά την προσχολική ηλικία, ο πατέρας είναι φορέας εξουσίας και δύναµης.  Ιδιαίτερα οι κόρες, θαυµάζουν τον πατέρα για την υπεροχή του, ενώ αντίθετα τα αγόρια βιώνουν την εικόνα ενός πατέρα προτύπου δύναµης την οποία επιθυµούν για τον εαυτό τους. Οι κόρες βιώνουν το λεγόµενο Σύµπλεγµα της Ηλέκτρας (αντίθετα µε το Οιδιπόδειο Σύµπλεγµα των αγοριών) κατά το οποίο ταυτίζονται µε τη µητέρα και θέλουν να πάρουν την θέση τους δίπλα στον πατέρα.

Η εικόνα του πατέρα στην παιδική σκέψη τροποποιείται ριζικά κατά την σχολική ηλικία. Από το έβδοµο έτος και εξής, αγόρια και κορίτσια αρχίζουν να βλέπουν µε ευδιάκριτο µάτι όχι µόνο τον πατέρα και την µητέρα, αλλά και άλλα πρόσωπα του στενότερου και ευρύτερου περιβάλλοντος.  Τα αγόρια συγκεκριµένα,  επιδιώκουν την αναγνώριση και τους επαίνους και αντιµετωπίζουν µε µεγάλη ευαισθησία την κριτική στάση του πατέρα απέναντί τους.  Ένας έπαινος από τον πατέρα, αξίζει πολύ περισσότερο από πολλούς άλλους επαίνους ξένων προσώπων.  Και αντίθετα, µια τιµωρία του πατέρα, θα  στοιχίσει όσο καµιά άλλη, που αντικειµενικά µπορεί να κρίνεται ίσης ή µεγαλύτερης βαρύτητας.

Κατά την εφηβική ηλικία, η εικόνα των παιδιών για τον πατέρα τους παίρνει εντελώς διαφορετική µορφή. Οι µεγάλες αλλαγές και οι έντονες αναπτυξιακές κρίσεις που περνούν οι έφηβοι επηρεάζουν σε µεγάλο βαθµό τις σχέσεις τους, ιδιαίτερα µε τον πατέρα, µε τον οποίο θα έρθουν σε σύγκρουση γιατί τον βλέπουν τώρα µε µάτι κριτικό. Η εικόνα που είχαν γι’ αυτόν δοκιµάζεται, αλλά και φωτίζεται περισσότερο. Γίνεται ρεαλιστική, πραγµατική. Για τις κόρες, ο πατέρας δεν είναι πια το πρόσωπο που ασυνείδητα µισεί τον γιο και ερωτεύεται την κόρη.  Τα προσόντα του, η δύναµή του, η εξουσία του, τα έργα του κρίνονται, διυλίζονται, αναλύονται κάτω από ένα πρίσµα καθαρό, φωτεινό, συνειδητό. ∆εν τον φοβάται πια, αλλά ούτε τον αγαπά µε τυφλή αγάπη. Ο έφηβος γιος εκτιµά πολύ τα προσόντα του πατέρα του και ψέγει τις αδυναµίες του. Ο πατέρας πρέπει να παίζει ενεργά τον ψυχοπαιδαγωγικό του ρόλο. Για να επιδράσει ευεργετικά στα παιδιά του, πρέπει να είναι ικανός να τα εµπνέει.  Στο πρόσωπό του, πρέπει να βλέπουν τον πιο πιστό συµπαραστάτη τους στις δυσκολίες που εµφανίζει η αναπτυξιακή τους πορεία. Πρέπει να αγαπά τα παιδιά του ειλικρινά, να συνεργάζεται µαζί τους και να τα καθοδηγεί. Προπάντων, όµως, πρέπει να σέβεται την προσωπικότητά τους, την ανεξαρτησία τους και την αυτονοµία της ζωής τους.

Τόσο ο πατέρας, όσο και η µητέρα πρέπει να συµπεριφέρονται στο παιδί τους όπως τον αγγειοπλάστη που πλάθει ένα αγγείο. Το πλάθει ενώ αυτό στριφογυρίζει πάνω στον τροχό, χαϊδεύοντας το γύρω – γύρω µε µεγάλη προσοχή κι’ αγάπη για να του δώσει το σχήµα που επιθυµεί.  Έτσι κι’ εµείς, να µεγαλώνουµε, να ανατρέφουµε, να πλάθουµε τα παιδιά µας, χαϊδεύοντάς τα µε ιδιαίτερη προσοχή, φροντίδα, αποδοχή, κατανόηση και απέραντη αγάπη.

Το άρθρο δημοσιεύεται στο free press περιοδικό της πόλης μας L.A VOICE, τεύχος 58 το οποίο κάτω μπορείτε να διαβάσετε πιο κάτω.