Αναφωτία , μια μικρή περιγραφή και η ανάλυση της Δρ. Παταπίου για τους φεουδάρχες της Αναφωτίας.

Η  Αναφωτία είναι κτισμένη είκοσι χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της πόλης της Λάρνακας. Στο χωριό, υπάχει η  εκκλησία της Αγίας Φωτεινής, κτίσμα του 18^ου αιώνα, και αρκετές γειτονιές με σπίτια λαϊκής αρχιτεκτονικής, καθώς  και πολλά περιβόλια με λαχανικά και εσπεριδοειδή.

Ιστορικά στοιχεία

Η Αναφωτία περί τα μέσα του 15^ου αιώνα υπήρξε φέουδο. Αυτό επιβεβαιώνουν τόσο ο Μας Λατρί όσο και ο Φλώριος Βουστρώνιος. Οι ίδιοι, σύμφωνα με τον Καρούζη, αναφέρουν μάλιστα πως το χωριό παραχωρήθηκε από το βασιλιά Ιάκωβο στον Περρό της Καρθαγένης.

Ονομασία

Το χωριό είναι γνωστό και ως Αναφωτίδα . Η ονομασία του χωριού, σύμφωνα με τη Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια, προήλθε από το όνομα Αγία Φωτεινή ή Φωτο

Ας δούμε αναλυτικά πιο κάτω κάποια στοιχεία από την έρευνα της Δρ. Νάσας Παταπίου σχετικά με του του φεουδάρχες του χωριού αυτού .

Οι φεουδάρχες της Αναφωτίδας Λάρνακος (15^ος -16^ος αι.)

Της δρος Νάσας Παταπίου

Ιστορικού-ερευνήτριας

Η Αναφωτί(δ)α, η οποία απαντά στις πηγές του 16^ου αιώνα με αυτή τη γραφή,   κατά τη Φραγκοκρατία και κατά τους χρόνους της Βενετικής κυριαρχίας ήταν βασιλικό φέουδο με εύφορη γη και χώρος  στρατηγικής σημασίας, αφού εκεί είχε οικοδομηθεί και ένας πύργος ακτοφρουράς, τμήμα του οποίου σώζεται έως σήμερα και ονομάζεται από τους κατοίκους του χωριού κούλας. Σε έγγραφο  προερχόμενο από τα Αρχεία του Βατικανού ημερομηνίας 6 Δεκεμβρίου  του έτους 1468 τεκμηριώνεται ότι εκείνη τη δεδομένη εποχή η Αναφωτίδα ανήκε στον  Πέτρο Cartagenia, Ισπανό οπαδό του  Φράγκου βασιλιά της Κύπρου  Ιακώβου Β΄ Lusignan. Επίσης σε έγγραφο προερχόμενο από το ίδιο αρχείο και ημερομηνίας 28 Ιουνίου 1468  ο φεουδάρχης της Αναφωτίδας Πέτρος Cartagenia  είχε ανταλλάξει μαζί με τον φεουδάρχη του Κάτω Δρυ, Φαβρίκιο Sentil δύο δουλοπάροικους.

Ο ισπανικής καταγωγής φεουδάρχης της Αναφωτίδας αναφέρεται τόσο από τον Γεώργιο  Βουστρώνιο όσο και από τον Φλώριο Βουστρώνιο. Ένας απόγονός του, γιος ή  μάλλον   εγγονός του, ο Λοΐζος  Cartagenia είχε φέουδο το Ψιλιθράκι Καρπασίας, ένα χωριό που χάθηκε με την πάροδο των αιώνων. Ο φεουδάρχης αυτός είχε πεθάνει στις αρχές του έτους  1563 και η θυγατέρα του, σύμφωνα με τo περιεχόμενο  μίας δικαστικής υπόθεσης, είχε νυμφευθεί τον Ιάκωβο Συγκλητικό, γιο του ποτέ Φιλίππου.

Στη συνέχεια το χωριό πέρασε στην ιδιοκτησία του Νικόλαου Συγκλητικού, γόνου της περιώνυμης κυπριακής οικογένειας που διέπρεψε κυρίως κατά τη βενετοκρατία. Ο Νικόλαος  ήταν γιος του φεουδάρχη Θωμά Συγκλητικού, και  μεγαλύτερος αδελφός του Ευγένιου, ο οποίος αγόρασε και τον τίτλο  κομητείας Rochas και ήταν και ο κτήτορας του Αγίου Μάμαντος Μόρφου. Ο Νικόλαος εμφανίζεται πρώτος στις πηγές της βενετικής περιόδου και σύμφωνα μ’ αυτές διετέλεσε καπιτάνος της Λεμεσού κατά το 1516 ενώ  μία δεκαετία πριν με αίτημά του προς τη Γαληνοτάτη  Δημοκρατία της Βενετίας ζητούσε να γίνει διοικητής (civitanado) της περιοχής της Πεντάγειας.  Σύμφωνα με τα Ημερολόγια του Μαρίνο Sanuto του Νεωτέρου ο Νικόλαος Συγκλητικός, το έτος 1516 αγόρασε αντί τεσσάρων χιλιάδων δουκάτων το χωριό Αναφωτίδα και υπήρξε σχεδόν για τέσσερα χρόνια φεουδάρχης της. Το 1520  πάντρεψε τη μοναχοκόρη του Απολλωνία  με τον Βενετό πατρίκιο Βαρθολομαίο Pesaro, του οποίου ο πατέρας  Ανδρέας Pesaro είχε υπηρετήσει στην Κύπρο στην υψηλή θέση του Γενικού Προνοητή και Σύνδικου.  Τότε, μεταξύ άλλων είχε δώσει ως προίκα στην θυγατέρα του Απολλωνία την Αναφωτίδα που κατείχε ως φέουδο. Αξίζει να αναφερθεί ότι και ο Βαρθολομαίος είχε μητέρα Κύπρια αφού ο πατέρας του νυμφεύθηκε την Ελεονόρα Davila, αδελφή του κοντόσταυλου της  Κύπρου, Φραγκίσκου  Davila.

O Βαρθολομαίος Pesaro για είκοσι χρόνια κατείχε ως φέουδο την Αναφωτίδα, που ήταν προίκα της συζύγου του, και το 1540 θέλησε  να την πωλήσει. Σύμφωνα με ανέκδοτο έγγραφο αγοραπωλησίας το οποίο έχουμε ανακαλύψει με ημερομηνία 26 Μαίου 1540 ο  Βαρθολομαίος Pesaro πώλησε την Αναφωτίδα μαζί με ένα κτήμα που γειτνίαζε με το χωριό σε έναν άλλο Κύπριο φευδάρχη της οικογένειας Βακλά(Vacla).

Η οικογένεια Vacla αναφέρεται ήδη κατά τα χρόνια της βασιλείας του Ιακώβου Β΄. Κατά την περίοδο 1468-1469 δύο έγγραφα  μνημονεύουν έναν Πέτρο και ένα Φίλιππο  Vacla. Σύμφωνα με έγγραφο της  18^ης  Μαρτίου  1468 o Φίλιππος Vacla είχε εκμισθώσει από τον Φίλιππο David ένα   μύλο στην Κυθρέα (Quithrie) για πέντε χρόνια  από την 1^η Μαρτίου 1469 καταβάλλοντας ετησίως τετρακόσια βυζάντια  σε τέσσερις δόσεις. Το 1557 σε ανέκδοτη βενετική πηγή συναντούμε  έναν Μαρτίνο Vacla ενώ το ίδιο πρόσωπο το συναντούμε  και σε έγγραφο του  1540, σύμφωνα με το περιεχόμενο του οποίου αποκτά με αγορά την Αναφωτίδα ως φέουδο. Ο Μαρτίνος αναφέρεται  στο εν λόγω έγγραφο ως γιος του Φραγκίσκου. Ο  Βενετός Βαρθολομαίος Pesaro, γιος του πάλαι ποτέ Γενικού Προνοητή και Σύνδικου Κύπρου,  Ανδρέα Pesaro  είχε πωλήσει την Αναφωτίδα  αντί τεσσάρων χιλιάδων και εξακοσίων δουκάτων. Το 1516 o πεθερός του την είχε αγοράσει τέσσερις χιλιάδες δουκάτα  και μετά από τέσσερα χρόνια το 1520 την έδωσε ως προίκα στη θυγατέρα του. Μετά σχεδόν από είκοσι χρόνια, όπως τεκμηριώνεται από το έγγραφο αγοραπωλησίας του 1540, η αξία  του χωριού  αυξήθηκε σε εξακόσια δουκάτα.

Ο Μαρτίνος Vacla πρέπει μάλλον να ήταν και ο τελευταίος φεουδάρχης της Αναφωτίδας, γιατί στις έρευνές μας δεν έτυχε να συναντήσουμε  κάποια πηγή η οποία να αναφέρεται σε κάποιον άλλο φεουδάρχη. Με τον πόλεμο της Κύπρου 1570-1571 η Κύπρος πέρασε στην εξουσία της οθωμανικής αυτοκρατορίας και νέα δεινά βρήκαν τους κατοίκους της μεγαλονήσου. Αλλά και τα μέλη της  οικογένειας Pesaro που κάποτε κατείχαν ως φέουδο την Αναφωτίδα,  κατά τον πόλεμο άλλοι  φονεύθηκαν και άλλοι αιχμαλωτίστηκαν. Η μοναχή Μαρία Περιστέρω Pesaro, θυγατέρα του Βαρθολομαίου,  μετά από αιχμαλωσία κατόρθωσε να απελευθερωθεί και να καταφύγει στη Βενετία ενώ η μητέρα της τη θεωρούσε πεθαμένη…

Eπιμέλεια 
Ιωάννα Αλεξάνδρου