Η μετάβαση από το Νηπιαγωγείο στο Δημοτικό και από το Δημοτικό στο Γυμνάσιο και ο ρόλος του Σχολικού Ψυχολόγου

Στην Ψυχολογία η έννοια της μετάβασης ορίζεται ως το «πέρασμα» από ένα γνωστό/γνώριμο περιβάλλον σε ένα μη γνώριμο/άγνωστο. Η αλλαγή αυτή/μετάβαση εμπεριέχει σύνθετες και διαδοχικές διαδικασίες αλλαγών που επηρεάζουν το συνολικό φάσμα της ατομικής και κοινωνικής ζωής.

Για παράδειγμα η μετάβαση από το Νηπιαγωγείο στο Δημοτικό Σχολείο ή και η μετάβαση από το Δημοτικό στο Γυμνάσιο σηματοδοτεί ένα νέο και σημαντικό στάδιο εξέλιξης τόσο του ίδιου του παιδιού όσο και της οικογένειάς του και γι΄ αυτό θεωρείται μια από τις κρισιμότερες περιόδους της παιδικής ηλικίας.

Η περίοδος αυτή σηματοδοτεί ιδιαίτερα έντονες αλλαγές τόσο στην προσωπικότητα του παιδιού όσο και στο οικογενειακό και κοινωνικό του περιβάλλον, εκθέτοντάς το σε μια μεγάλη ποικιλία απαιτήσεων (γνωστικών, συναισθηματικών και κοινωνικών).

Οι πιο συνηθισμένες αλλαγές που έχουν να αντιμετωπίσουν τα παιδιά (δημοτικού και γυμνασίου) είναι οι παρακάτω:

α) η αύξηση του αριθμού των μαθητών μέσα στην τάξη,

β) το μεγαλύτερο χρονικό διάστημα διαμονής τους μέσα στην τάξη,

γ) οι αλλαγές στον τύπο και το βαθμό εμπλοκής των γονέων,

δ) η αύξηση προσδοκιών για ατομική εργασία,

ε) η λιγότερη ατομική βοήθεια με την παράλληλη συναισθηματική υποστήριξη του εκπαιδευτικού,

στ) το διαφορετικό περιεχόμενο προγράμματος,

ζ) η διαφοροποίηση του τρόπου διδασκαλίας και προσέγγισης των μαθητών από τον εκπαιδευτικό

η) ο διαφορετικός τρόπος αξιολόγησης του μαθητή.

Ο Μπαγάκης(2006) και οιEntwisle&Alexander(1998), ανάφεραν ότι η αδυναμία προσαρμογής των παιδιών στις νέες αλλαγές, κατά τη διάρκειατης συγκεκριμένης σχολικής περιόδου, μπορεί να έχει μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στην περαιτέρω ακαδημαϊκή εξέλιξή τους, την κοινωνικοποίησή τους αλλά και στη διαμόρφωση βαθύτερων χαρακτηριστικών της προσωπικότητάς τους.

Η μετάβαση λοιπόν ανεξαρτήτως βαθμίδας παίζει καθοριστικό μεσολαβητικό ρόλο στην προσαρμογή του παιδιού και έχει ως στόχο να υποβοηθήσει τα παιδιά δημοτικού ή και γυμνασίου να υιοθετήσουν μια θετική στάση απέναντι στον κόσμο του σχολείου.

Παράλληλα ωστόσο η συνεργασία και η εμπλοκή των γονέων σε  προγράμματα μετάβασης των παιδιών με ένα Σχολικό Ψυχολόγο αυτόματα αυξάνει την εμπιστοσύνη των παιδιών στις ικανότητές τους. Τέλος, οι εκπαιδευτικοί συνεργαζόμενοι και με τον εκάστοτε Σχολικό Ψυχολόγο του κάθε σχολείου ξεχωριστά θεμελιώνουν γέφυρες επικοινωνίας όπου ουσιαστικά όμως θέτουν τις βάσεις για νέες μορφές συνεργασίας και εκπαιδευτικής παρέμβασης.

Οι περισσότεροι Σχολικοί Ψυχολόγοι αναφέρουν ότι καλό θα ήταν κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, οι γονείς να προετοιμάσουν ψυχολογικά το παιδί ή έστω να συμβουλευτούν ένα Σχολικό Ψυχολόγο όπου θα μπορεί να τους κατευθύνει σχετικά με την ομαλή μετάβαση του παιδιού τους στην επόμενη βαθμίδα. Το πιο απλό πράγμα που μπορούν να κάνουν είναι να του μιλήσουν με θετικά λόγια για το δημοτικό/γυμνάσιο. Θα πρέπει να απαντούμε με απόλυτη ειλικρίνεια σε ερωτήσεις που θα θέτει το παιδί προσπαθώντας να του λύνουμε όλες τις απορίες του ώστε να μην έχει αμφιβολίες για το τι θα συναντήσει.

Το ζητούμενο της εφαρμογής προγραμμάτων μετάβασης είναι η συνέχισή της τόσο στο επίπεδο της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης όσο και με ανάλογες δράσεις και στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, προκειμένου το παιδί να αισθάνεται ότι η εκπαίδευση σε οποιαδήποτε βαθμίδα αποτελεί μία οργανωμένη και συνειδητή συνέχεια και αντιμετωπίζεται ως μία δια βίου διαδικασία. Πρέπον είναι λοιπόν να εφαρμόζονται εντατικότερα προγράμματα και εντός του σχολικού πλαισίου σε κάθε σχολείο ανά το Παγκύπριο για τα παιδιά είτε δημοτικού, είτε γυμνασίου ούτως ώστε η μετάβαση τους να είναι όντως ομαλή.

Συμπερασματικά λοιπόν η αλληλεπίδραση του σχολικού ψυχολόγου και του εκπαιδευτικού αλλά και η συνεργασία της οικογένειας του κάθε παιδιού μπορεί να βοηθήσει στην ομαλή ένταξη του παιδιού στην οποιαδήποτε βαθμίδα.

Τέλος λοιπόν ο ρόλος του ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΨΥΧΟΛΟΓΟΥ στα σχολεία μας σήμερα βοηθά στην πρόληψη και αντιμετώπιση ποικίλων προβλημάτων των μαθητών και γενικότερα στην ομαλή λειτουργία του σχολικού χώρου με αποτέλεσμα τόσο οι γονείς να μπορέσουν να νοιώσουν σιγουριά με τον τρόπο λειτουργίας των σχολείων αλλά και οι ίδιοι εκπαιδευτικοί να λάβουν την απαραίτητη στήριξη όπου χρειάζεται για την άμεση επίλυση όλων των δυσκολιών που υπάρχουν στα σχολεία ανά το Παγκύπριο.

Μέσα από αυτού του είδους παρεμβάσεις είναι πλέον ξεκάθαρο ότι ο σύγχρονος ρόλος του Εκπαιδευτικού Ψυχολόγου χαρακτηρίζεται όχι μόνο μέσα από τις αξιολογήσεις ή παρεμβάσεις ατομικών περιπτώσεων αλλά και μέσα από το σχεδιασμό, την εφαρμογή, το συντονισμό και την αξιολόγηση παρεμβατικών προγραμμάτων πρόληψης και προαγωγής της ψυχικής υγείας των παιδιών στο σχολείο.

Μαρία Κ. Κυριάκου
Σχολική Ψυχολόγος-Ειδική Εκπαιδευτικός (B.A.,M.A.,M.sc.)

Ιδιωτικό Φροντιστήριο ”Μάθηση και Παιδί”