Από τα Καφέθεατρα στους κινηματογράφους της πόλης μας

Έντονη πολιτιστική δραστηριότητα, δημιουργία θεάτρων και κινηματογράφων παρατηρήθηκε κατά τα πρώτα χρόνια άφιξης των Άγγλων στο νησί κυρίως στη πόλη του Ζήνωνα όπου και εμφανίστηκαν τα πρώτα καφέθεατρα.

Πριν από την άφιξη των Άγγλων στο νησί δεν έχουμε πληροφορίες σχετικά με την ύπαρξη θεάτρων ή κινηματογράφων.Με την έναρξη της Αγγλοκρατίας εμφανίζονται κάποιας μορφής θέατρα.

Οι  χώροι που φιλοξενούσαν τα πρώτα “θέατρα” της πόλης , ήταν κυρίως καφενεία τα οποία αξιοποιούνταν και ως χώροι προβολής θεατρικών παραστάσεων, τα επονομαζόμενα καφεθέατρα.

Τα καφεθέατρα εμφανίστηκαν στην πόλη μας πριν την δεκαετία του 1900 με την άφιξη των Άγγλων στο νησί και συγκεκριμένα το 1892, έτος κατά το οποίο λειτούργησε στη πόλη  το πρώτο καφεθέατρο, η «Μέλισσα», στη πορεία η Μέλισσα κατά το  έτος 1945 μετατράπηκε στο  θέατρο  «ΣΑΛΟΝ ΡΟΖ», ένα βραχύβιο θέατρο το οποίο λειτούργησε για 5 με 6 χρόνια, αφού κάηκε το 1951.

Στο χώρο που βρίσκονταν τα πιο πάνω θέατρα στην πορεία  κτίστηκε το σινεμά «ΡΕΞ».

Μια άλλη μορφή θεάτρου που υπήρχε στη Λάρνακα κατά τα πρώτα χρόνια της βρετανικής κατοχής ήταν αυτό του κηποθέατρου «Παράδεισος», το οποίο  ξεκίνησε τη λειτουργία του , το  1897 στη πορεία ο χώρος αυτό μετατράπηκε στο θερινό  σινεμά «Ντιάνα».

Μέσα από δημοσιεύματα στο τύπο της δεκαετίας του 1900 πληροφορούμαστε για την ύπαρξη του πρώτου κινηματογράφου του νησιού  στη Λάρνακα , ο οποίος έκανε τις, πρώτες προβολές του στο καφενείο του Καραβιώτη,   όπως διαβάζουμε στην εφημερίδα :«Νέον Έθνος» στις 27/9 Ιουνίου 1900»:

«το κοινόν της Λάρνακας διέρχεται τας νύχτας του απολαυστκώτατα με τον κινηματογράφον του Έδισων, τους οποίους εκόμισαν οι επ΄ εσχάτων αφιχθέντες ενταύθα κ.κ. Α. Σταμπόλης και Γ. Καρακασλής.  Είνε αμφότερα θαυμάσια μηχανήματα, ίδια δε ο κινηματογράφος και αξίζει πράγματι τον κόπον να ίδη τις επανειλημμένως τας αναπαριστωμένας εικόνας διαφόρων σκηνών και συμβάντων.

Τας παραστάσεις των δίδουσιν εν τω καφενείω του κ. Καραβιώτη  κατά τας  οποίας συγκεντρούται ικανός κόσμος.  Την εσπέραν ταύτην δίδεται μεγάλη παράστασις, καθ’ η  θα εκτελεσθώσιν όλαι αι προβολαί του κινηματογράφου.

Την προσεχήν εβδοαμάδα θα επισκεφθώσι και άλλας πόλεις της Νήσου.»

Σχετική διαφήμιση- Αγγελία θεατρικού επιχειρηματία στις τότε εφημερίδες(1912) διαφήμιζε ότι :

« κομίζει τον μέγαν κινηματογράφον ¨Universal¨διευθυνόμενον από τον Ιταλόν Colorante».

Η αγγελία, αντί άλλης διαφήμισης, συνέχιζε λέγοντας:

« εκόμιζε τριάντα χιλιάδες μέτρα ταινιών,ακολούθως, μετά την επιτυχία των πρώτων παραστάσεων , δεύτερος κινηματογράφος υπό το καφενείο του Ζαχαρία.»

Ο ανταγωνισμός μεταξύ των δυο καφενείων (Καραβιώτη – Ζαχαρία),κορυφώθηκε και άρχισε μια άνευ προηγουμένου « σκληρή διαμάχη» μεταξύ των ντελάληδων των δυο κινηματογράφων.

Ο πρώτος διαφήμιζε ότι κατά τις χριστουγεννιάτικες παραστάσεις :

«Εκτός από τας φαιδράς και διδακτικάς ταινίας θα επρόσφερε δωρεάν εισητήρια δια κυρίας και δεσποινίδας.»

Στο δημοσίευμα  εξηγούσε ότι  με τον τρόπο αυτό θα αποσπούσε τους άντρες από το χαρτοπαίγνιο και τις λέσχες.  Την ίδια τακτική  ακολούθησε και ο άλλος κινηματογράφος.  Τότε ο πρώτος κινηματογράφος άρχισε να δίνει προσκλήσεις στις κυρίες και δεσποινίδες κατά την είσοδο τους, για την επόμενη παράσταση μαζί με μπουκέτα από λουλούδια.

Εν έτη 1913 δημιουργείται ο πρώτος μόνιμος κινηματογράφος, όπως μας πληροφορεί σχετική αγγελία στην εφημερίδα «Ηχώ της Κύπρου», ημερομηνίας 4ης  Μάιου 1913:

« Απόψε κάμνει έναρξιν των παραστάσεων του καλός κινηματογράφος εν τω θεάτρω ΚΡΥΣΤΑΛ με ταινίας εκ του πολέμου»

Στις 29 Ιουνίου 1923 η ίδια εφημερίδα έλαβε και έδωσε την ακόλουθη επιστολή , γνωστού παντοπώλη της πόλης, η οποία εξέφραζε το προβληματισμό του σχετικά με την λειτουργία του κινηματογράφου :

Γράμματα προς την«Ηχώ της Κύπρου»

 «ΗΧΩ ΕΝ ΖΗΤΗΜΑ ΚΑΛΑΙΣΘΗΣΙΑΣ Κύριε Διευθυντά,

Καίτοι δεν ησυχάζω τακτικά εις τον κινηματογράφον, εν τούτοις νομίζω ότι μου επιτρέπεται να είπω μιαν παρατρήρησιν μου δια μια αδικαιολόγητον έλλεψιν. Πρόκειται περί του παραδόξου φαινομένου του κινηματογράφου της πόλεως μας, ο οποίος από τινός δίδει παραστάσεις χωρίς μουσικήν.

Παντού και πάντοτε αι μουσικαί εις τοιούτου είδους θεάματα θεωρούνται απραίτητοι.  Διότι είναι πολύ γνωστόν πόσον ευχάριστον και πόσον τερπνήν καθιστά την παράστασιν η μουσική, όπως επίσης είναι πολύ γνωστόν πόσον ανιαρά και ψυχρά είναι μια παράστασις χωρίς μουσικήν.  Απορώ δε γιατί ο διευθυντής του εν τη πόλει μας κινηματογράφου φαίνεται ότι αγνοεί αυτό το απλούστατον πράγμα καταργών την μουσικήν από τας παραστάσεις του χωρίς κανένα λόγον.

Αι εισπράξεις του κινηματογράφου είναι τόσον ικανοποιητικαί, εξ άλλου δε η αμοιβή της Μανδολινάτας μας είναι τόσον ευτελής, ώστε δεν δικαιολογείται ποσώς η τοιάυτη κατάργησις.  Τουναντίον μάλιστα η μουσική προσελκύει κόσμον, ενώ αντιθέτως δεν είναι βέβαια ευχάριστον πράγμα δι’ έναν θεατήν μια παράστασις χωρίς μουσικήν, κατά την οποίαν ο άνθρωπος είναι υποχρεωμένος να παλαίη συνεχώς με τον Μορφέα, να μεταβάλλη χάριν του ηλεκτρικού φωτός εις κόκκινα πασχαλίτικα αυγά τα μάτια του και να ακούει αντί μουσικής τον διαβολικόν θόρυβον της μηχανής του κινηματογράφου.

Δια το συμφέρον του λοιπόν ο διευθυντής του κινηματογράφου ας σπεύσει να διορθώση την έλλειψιν.

Δαιτελώ υμέτερος

Σπύρος Χρ.Συμεωνίδης»

 

Η πιο πάνω επιστολή προβλημάτισε και στην πορεία ο κινηματογράφος εξοπλίστηκε με καινούργια μηχανήματα από την γαλλική κινηματογραφική εταιρεία « Αστερ- Πατέ» , αντιπρόσωπος της οποίας ήταν η εταιρεία του εμπορικού οίκου Μιχ. Κυπριανού από τη Λάρνακα.

 

Τη δεκαετία του 1920 – 1930 το ΠΑΤΕ λειτούργησε  ως θέατρο και κινηματογράφος από τον επιχειρηματία Μιχ. Κυπριανού. Ήταν ένας πολύχωρος , ο οποίος απορροφούσε το μεγαλύτερο μέρος της κοινωνικής και καλλιτεχνικής ζωής της πόλης για πολλές δεκαετίες. Το 1930 το ξενοδοχείο μαζί με τη σάλα που στέγαζε το ΠΑΤΕ πωλήθηκε από τον γιο του Ε. Αντωνιάδη, στον καπνοβιομήχανο Δημήτριο Διανέλλο και μετατράπηκε στο σημερινό ξενοδοχείο Sun Hall

Το ΠΑΤΕ και αργότερα ΣΑΝ ΧOΛ (φωτ. από το Ιστορικό αρχείο Δήμου Λάρνακας)

Ακολούθως Ο Μιχ. Κυπριανού ιδρύει δεύτερο κινηματογράφο στη Λάρνακα με την επωνυμία« ΚΡΥΣΤΑΛ» , όπου προβάλλεται στις 9 Νοεμβρίου 1913 το έργο «Οι Άθλιοι » του Βικτ. Ουγκώ.

Ο κινηματογράφος « ΚΡΥΣΤΑΛ» συνεχίζε να προβάλλει τακτικές παραστάσεις καθημερινά και καθιέρωσε την Πέμπτη ως ημέρα προβολής μαθητικών παραστάσεων.   Λίγα χρόνια μετά ο Μιχ. Κυπριανού ιδρύει κινηματογράφους και στις άλλες πόλεις:

• Λεμεσό ,
• Λευκωσία,
• Πάφο
• και Αμμόχωστο.

Λίγα χρόνια μετά από τη λειτουργία του πρώτου κινηματογράφου παρατηρήθηκε μια κάμψη της κινηματογραφικής δραστηριότητας στην Κύπρο, αυτή αποδόθηκε, κυρίως , στο αρχιεπισκοπικό ζήτημα το οποίο  ταλάνισε την κυπριακή κοινωνία για  τουλάχιστον μια δεκαετία στη πορεία η ιδέα του  κινηματογράφου ανέκαμψε και πάλι.

Στο πέρασμα του χρόνου ιδρύθηκαν και λειτουργούσαν στη Λάρνακα αρκετές αίθουσες κινηματογράφου όπως :

• Το «ΠΑΛΛΑΣ» ,
• το «ΑΤΤΙΚΟΝ»  ,
• το «ΡΕΞ» ,
• του «ΜΑΚΡΙΔΗ» ,
• ο «ΠΑΡΑΔΕΙΣΟΣ» ,
• το «ΝΤΙΑΝΑ» ,

μερικά εκ των οποίων διέθεταν και θερινό κινηματογράφο, φυσικά υπήρχαν και δύο κατεξοχήν θερινά σινεμά :

• ο «Μαγικός κήπος» απέναντι από το Παγκύπριο Λύκειο
• και το «Αττικόν» που βρισκόταν δίπλα από το καφενείο του Πούλλου στην περιοχή Δροσιάς.

 

Το χειμερινό κινηματοθέατρο «Μακρίδη» βρισκόταν στη οδό Ζήνωνος Κιτίεως και ονομαζόταν «Βίκτορυ». Στην αίθουσα του, φιλοξένησε  χοροεσπερίδες, καρναβαλίστικά πάρτι ,χορούς του Πεζοπορικού  και άλλα το κτίριο κατεδαφίστηκε.

Χορός του Γ.Σ.Ζ. στη αίθουσα Μακρίδη (φωτ. από το Ιστορικό αρχείο Δήμου Λάρνακας)

 

Σήμερα εν έτη 2017 η πόλη μας φιλοξενεί τα πιο κάτω θέατρα και κινηματογράφους

• «Δημοτικό Θέατρο Λάρνακας»
• «Θέατρο Σκάλα»
• «Παττίχειο Θέατρο»
• «Kcineplex»
• «Κινηματοθέατρο Σινεμά Καλλιθέα»
• «Κινηματογραφική Λέσχη Λάρνακας» και άλλα

 

Πηγές :

 

Αντρέας Ευρυβιάδης, Η Λάρνακα και ο κόσμος της: όσα φέρνει η μνήμη,1993

Εφημερίδα: Ηχώ της Κύπρου

Εφημερίδα: Νέον Έθνος

Ιστοσελίδα : https://larnacainhistory.wordpress.com/ :

[258] Στα καφεθέατρα και στα σινεμά της Λάρνακας

 

 

Επιμέλεια 
Ιωάννα Αλεξάνδρου