Ελπινίκη Μανώλη: Η ανάγκη αποκατάστασης της χαράς και της δημιουργικότητας στο σχολείο

Η ανάγκη προσαρμογής σε μια κοινωνία συνεχόμενων αλλαγών και νέων τεχνολογιών, όπου η γνώση αυξάνεται με γεωμετρική πρόοδο, οδηγεί την εκπαίδευση στην αναζήτηση μεθόδων και τεχνικών με τις οποίες θα ανταποκριθεί στα νέα δεδομένα. Στην προσπάθεια αυτή, φαίνεται να υπερίσχυσε η ανάγκη για ποσότητα, για υψηλά, μετρήσιμα μαθησιακά αποτελέσματα, για ένα σχολείο «αποτελεσματικό» που να μπορεί να ανταγωνιστεί άλλα σχολεία σε διεθνείς διαγωνισμούς και τεστ. Κι ενώ αυτή η τεχνική εστίασης των αναλυτικών προγραμμάτων στην προετοιμασία των μαθητών για εξετάσεις (teaching to the test) έχει ήδη δοκιμαστεί και δεχθεί έντονη κριτική σε άλλα εκπαιδευτικά συστήματα, στην Κύπρο φαίνεται ότι συνεχίζουμε να είμαστε ένα βήμα πίσω αντιγράφοντας άκριτα εκπαιδευτικές καινοτομίες (και όχι καινοτομίες).

Είναι γνωστό, ότι το σχολείο καλείται να καλύψει στόχους, γνωστικούς, συναισθηματικούς, κιναισθητικούς. Παράλληλα, εξαγγέλλεται, ότι στοχεύουμε σε ένα ανθρώπινο, δημοκρατικό σχολείο. Παρόλα αυτά, φαίνεται πως οι γνωστικοί στόχοι έχουν καταλάβει ένα πολύ μεγάλο μέρος των αναλυτικών προγραμμάτων με τη διόγκωση της διδακτέας ύλης και συνεπακόλουθα έχουν κερδίσει τη σχολική πραγματικότητα, σε τέτοιο βαθμό, που παραγκωνίζουν την προϋπόθεση της πραγματικής μάθησης, την ικανοποίηση της εξερεύνησης, τη χαρά του ταξιδιού. Αποτέλεσμα αυτής της ανισορροπίας είναι η δυσκολία επίτευξης ακόμα και αυτών των γνωστικών στόχων, η σημασία των οποίων αναγνωρίζεται. Αυτός ο κυκεώνας αφαιρεί από τους εκπαιδευτικούς τον παιδαγωγικό τους ρόλο, την αυτονομία και τη δημιουργικότητά τους και από τους μαθητές την χαρά της μάθησης μέσω παιγνιωδών και βιωματικών δραστηριοτήτων.

Χωρίς τη χαρά της μάθησης, η γνώση γίνεται ρηχή, επιφανειακή, δε διαρκεί, δεν αλλάζει αντιλήψεις και στάσεις. Οι μαθητές έρχονται στο σχολείο για να μάθουν, όχι με την έννοια της αποστήθισης στεγνών γνώσεων, αλλά για να μάθουν μέσω της χαράς και της δημιουργικότητας· αναπτύσσοντας τη σκέψη και το πνεύμα τους, αποκτώντας την καλλιτεχνική διάθεση να επέμβουν στον κόσμο τους κάνοντας τον ομορφότερο. Η άχαρη συσσώρευση γνώσης δεν είναι το ζητούμενο. Το ζητούμενο είναι η χαρά και η δημιουργικότητα που θα φέρουν την έμπνευση, γιατί όπως σημείωσε από την αρχαιότητα ο Πλούταρχος «το μυαλό δεν είναι ένα δοχείο που πρέπει να γεμίσει αλλά μια φωτιά που πρέπει να ανάψει». Κι αν ανάψει αυτή η φωτιά στο μυαλό των μαθητών μας, θα δούμε ένα σχολείο όπου θα αναπτύσσονται άνθρωποι χαρούμενοι,  με εσωτερικά κίνητρα για μάθηση, άνθρωποι με όραμα, που θα θέτουν τα θεμέλια για έναν καλύτερο κόσμο.